Напад врз идентитетот: како Европскиот парламент го избриша македонскиот јазик – и што можеме да направиме да го смениме тоа

На 9 јули 2025 година, Европскиот парламент го усвои годишниот извештај за Македонија – но без да го спомене македонскиот јазик и идентитет. Под притисок на амандмани од Грција и Бугарија, парламентарното мнозинство од 461 глас го изгласа бришењето на секоја формулација што симболично ја признаваше македонската културна и јазична реалност. Овој чин не е само административен. Тој е предупредување. Читајте за тоа како Европа молчи додека националните идентитети се бришат – и за тоа колку е важно да сме гласни.

(Колку Европа и светот се грижи се гледа по реакциите по светските медиуми. Бришењето на придавката „македонски“, надвор од Македонија беше проследено само од бугарски и грчки медиуми!)

Што точно се случи во Европскиот парламент?

На 9 јули 2025 година, Европскиот парламент усвои документ кој требаше да биде редовен извештај за напредокот на Северна Македонија во процесот на пристапување кон ЕУ. Но, наместо да претставува охрабрување и потврда на европскиот пат, извештајот стана пресвртна точка – симбол на понижување и негирање.

Иако во нацрт-верзијата на извештајот, подготвена од европратеникот Томас Вајц (Greens/EFA), експлицитно беа наведени формулации за признавање на македонскиот јазик и идентитет – како „интегрален дел од европските вредности“ – тие беа отстранети непосредно пред финалното гласање. Отстранувањето не беше случајно. Беше резултат на поднесени амандмани од грчки и бугарски европратеници, кои добија поддршка од водечките политички групации во Европскиот парламент: ЕПП, Социјалистите и Демократите (S&D) и Renew Europe.

Извештајот беше изгласан со 461 глас „за“, 121 „против“ и 107 воздржани. Со тоа, Европскиот парламент формално го усвои текстот во кој за прв пат се брише македонскиот јазик и идентитет од европски документ за земја-кандидат. Наместо да се потврди континуитетот на претходните извештаи, во кои ова прашање било јасно наведено, се создаде нов, опасен преседан: дека идентитетските прашања можат да се третираат како политичка трговија.

Гласале	Број
✅ За	461
❌ Против	121
⚪ Воздржани	107
Вкупно	689 (од 705 пратеници)

Уште поважно: не станува збор за пропуст или несогласување околу формулации. Станува збор за свесна интервенција. Голем дел од европратениците, особено од големите земји како Франција, Германија и Шпанија, гласаа за отстранувањето без да бидат директно вклучени во балканските спорови. Причината? Дисциплината на политичките групи, неинформираноста, дипломатскиот конформизам и избегнувањето на судир со грчко-бугарските ставови – ставови кои во суштина се националистички и негирачки.

Ова не беше само техничка измена. Тоа беше политичка одлука со длабоки симболички и правни импликации. Тоа е тест за европските вредности – и момент кога македонските граѓани треба да се запрашаат: каде исчезна ветената правда?

Како Грција и Бугарија го постигнаа ова?

Со внимателно планирање, долгорочна стратегија и совршено чувство за тајминг. Иако често претставувани како „мали членки“, Грција и Бугарија покажаа дека не треба да бидеш геополитичка сила за да ја диктираш политиката на Европската Унија – доволно е да бидеш добро позициониран, гласен и координиран.

Прво, и двете држави влегоа во ЕУ со веќе изграден национален наратив за Македонија – дека македонскиот идентитет е „вештачка творба“, дека македонскиот јазик е „дијалект“, и дека историјата на Македонија „припаѓа на друг“. Овој наратив беше институционализиран во нивната надворешна политика, а потоа и вметнат како услов за поддршка на проширувањето на ЕУ.

Клучната алатка? Ветото. ЕУ функционира на принцип на консензус, особено кога се работи за проширување. Тоа значи дека секоја земја-членка има право да го блокира процесот во секоја негова фаза. И Грција и Бугарија го искористија тоа право максимално – не како инструмент за реформи, туку како средство за уценување.

Во позадина, тие не дејствуваа сами. Ги активираа своите европратеници, најмногу во Европската народна партија (ЕПП) и Социјалистите и Демократите (S&D), кои поднесоа амандмани за бришење на јазичните и идентитетските референци. Тие амандмани беа формулирани вешто – без отворена омраза, но со доволно дипломатски еуфемизми за да не изгледаат провокативно на прв поглед.

Во ЕП, каде што пратениците од големите земји често немаат длабинско познавање за Балканот, а гласаат според партиска линија, овие амандмани минаа без сериозна дискусија. Така, низ комбинација на дисциплина, тишина и инерција, успеа она што изгледа невозможно: да се избрише цел еден идентитет од еден европски документ.

Дополнителна предност за Грција и Бугарија е тоа што нивните позиции често се доживуваат како „внатрешноевропски спор“, за разлика од Македонија која сè уште е надвор од системот. Во таа асиметрија на моќ, тие можат да поставуваат услови, а Македонија да ги прифаќа – или да ризикува блокада.

Најзагрижувачки од сè е што во оваа игра нема последици. Ниту една институција на ЕУ не ги повика на одговорност, ниту еден поголем европски медиум не отвори дебата за тоа како е можно да се негира идентитет со европски печат. А тоа значи дека овој модел ќе се повторува.

Како се распределени пратениците?

Секоја држава има одреден број пратеници според нејзината популација. На пример:

Земја	Број на пратеници
Германија	96 (најмногу)
Франција	81
Италија	76
Бугарија	17
Грција	21
Хрватска	12
Словенија	8
Малта	6

Значи, една мала земја како Бугарија (со 17 пратеници) може да изгласа амандмани ако ги убеди доволно колеги од големите земји, каде што постои неинформираност или неангажираност.

Историска и актуелна поставеност на државите од ЕУ кон Македонија:

Земја	Историски однос кон Македонија	Партија во ЕП	Денешна позиција кон Македонија
Франција	Поддршка на Бугарија (1913)	ЕПП, Renew	Скептична, индиректно против Македонија
Германија	Неутрална	ЕПП, S&D	Медијатор, но без активна поддршка
Грција	Агресивна блокада	ЕПП	Активно негирање на идентитет
Бугарија	Негаторски став	ЕПП, S&D	Системско блокирање
Шпанија	Сензитивна (Каталонија)	EPP, S&D	Избегнува поддршка
Романија	Пасивна пробугарска	EPP, S&D	Воздржана, индиректно против
Хрватска	Тактички сојузник	EPP, S&D	Без отворена поддршка

Кои европратеници ја поддржаа Македонија?

Во мракот на институционалната тишина, сепак се појавија неколку гласови на отпор. Не многу – но доволно да покажат дека не сите во Европскиот парламент се подготвени да прифатат политички диктат од Грција и Бугарија. Овие европратеници, иако малцинство, отворено застанаа во одбрана на македонскиот јазик и идентитет, дури и по цена на конфронтација со сопствените политички групации.

Најгласен меѓу нив беше Томас Вајц (Thomas Waitz) од Австрија, член на групата Greens/EFA. Тој беше и автор на нацрт-извештајот во кој јасно се наведуваше дека Европската Унија „доследно го признава македонскиот јазик и идентитет“ и дека тие се „неразделив дел од европските вредности“. Кога неговиот текст беше „исчистен“ преку амандмани поднесени од колеги од ЕПП, S&D и Renew, Вајц јавно изрази разочараност и предупреди на опасниот преседан што се создава.

Тајс Рojтен (Thijs Reuten) од Холандија, член на S&D и долгогодишен пријател на македонската кауза, исто така го осуди отстранувањето на референците. Неговата позиција беше особено значајна затоа што доаѓа од истата група која делумно ги поддржа амандманите. Тој укажа дека со ова гласање се испраќа порака дека „идентитетот е преговарачка монета“, што е во спротивност со духот на Унијата.

Поддршка пристигна и од Ирена Јовева, словенечка европратеничка од Greens/EFA, која изјави:

За да постои, на македонскиот народ не му треба ваша дозвола, но на вас да го признаете тоа ви треба чесност, интегритет и храброст.

Иако со потивок тон, Матеј Тонин од Словенија (ЕПП), Дан Барна од Романија (Renew Europe), Андреас Шидер од Австрија (S&D), и Жељана Зовко од Хрватска (ЕПП) исто така дадоа изјави или поддршка кои укажуваат на несогласување со бришењето на идентитетските формулации.

Европратеници кои јавно ја поддржаа Македонија:

Име	Земја	Политичка група	Поддршка за:
Thomas Waitz	Австрија	Greens/EFA	Автор на нацрт-извештајот со јазични референци
Thijs Reuten	Холандија	S&D	Јавна критика за амандманите
Irena Joveva	Словенија	Greens/EFA	Симболична и отворена поддршка
Matej Tonin	Словенија	ЕПП	Поддршка низ коментари
Dan Barna	Романија	Renew	Изјави во прилог на Македонија
Andreas Schieder	Австрија	S&D	Коментар за опасен преседан
Željana Zovko	Хрватска	ЕПП	Модерирана поддршка

Овие европратеници се мали острови на разум и достоинство во едно море на политички компромис. Токму затоа, важно е Македонија да ги идентификува, поддржи и вмрежи овие луѓе, бидејќи тие се првите потенцијални сојузници во идните фази од пристапниот процес.

Македонија и стандардите за идентитет во ЕУ: Исклучок или нова норма?

Европската Унија често повторува дека идентитетските прашања не се предмет на преговори. Тоа е дел од официјалниот европски дискурс, заснован на принципите на културна разноликост, јазична толеранција и право на самоопределување. Но во пракса, Македонија е единствениот случај каде што прашањата за јазикот, името, историјата и нацијата беа директно или индиректно условени со напредокот кон ЕУ.

Ова ја прави Македонија најекстремен случај во историјата на проширувањето на Унијата. Преспанскиот договор доведе до промена на името, договорот со Бугарија ја отвори вратата за историски комиси и ревидирања на учебници, а сега, со бришењето на македонскиот јазик и идентитет од извештајот на Европскиот парламент, се потврдува дека политичките услови може да влезат и во формалните европски документи.

Но, Македонија не е остров!

Во случајот на Молдавија, на пример, Европската комисија под притисок на Романија одби да го користи терминот „молдавски јазик“ и инсистираше на „рoмaнски“, иако „молдавски“ е уставната формулација на самата држава. Тоа е уште еден пример како јазичниот идентитет може да стане предмет на геополитички трговии.

Косово, пак, се соочува со постојана блокада од пет земји-членки кои не ја признаваат неговата независност, со што неговиот политички идентитет е проблем сам по себе.

Босна и Херцеговина има внатрешен идентитетски плурализам – бошњачки, српски и хрватски јазик – но ЕУ комуницира со сите три и не го условува пристапот со признавање на само еден.

Споредбена табела: идентитетски условувања во процесот на проширување

Земја	Идентитетски спор	Пречка во ЕУ-пристап	Потекло на проблемот
Македонија	Јазик, нација, историја	Да – суштинска	Грција и Бугарија (членки)
Молдавија	Јазик (терминолошки)	Индиректно	Романија
Косово	Независност/идентитет	Да – формална блокада	5 земји не ја признаваат
Босна и Херц.	Внатрешен плурализам	Не – симетричен третман	Внатрешен, не од ЕУ

Ова покажува дека Македонија не е единствена што се соочува со политизирани идентитетски прашања, но е единствена каде што тие се формален услов за напредок. Тоа е аларм за сите држави со посебен идентитетски контекст, и уште повеќе – за кредибилитетот на самата Унија.

Што може да направи Македонија?

Македонија не е беспомошна. Она што ѝ недостасува не се ресурси, туку јасна стратегија, континуирана офанзива и храбра дипломатија. Досега, државата реагираше доцна, меко, и често без јасно политичко тело – како да се плаши дека секое гласно барање ќе биде сфатено како „негативен сигнал“. Но Европа го почитува само оној што сам се почитува.

1. Политичка офанзива

• Да поведе формална иницијатива во Европскиот парламент за разгледување на процесот со кој се изгласа извештајот;
• Да поднесе жалби до Европската комисија, ОБСЕ, Советот на Европа и УНЕСКО, на основа на членот 2 од Договорот за ЕУ, кој гарантира почитување на човековите и културните права;
• Да изгради постојани партнерства со европратеници што веќе покажале солидарност, со редовно известување, лични средби и координација;
• Да формира специјално тело за евроинтеграции и заштита на јазичниот суверенитет, со јасен мандат и надлежности;

2. Медиумска и културна кампања

• Да отпочне кампања на повеќе европски јазици, која го објаснува значењето на македонскиот јазик, неговото историско развивање, и културниот придонес во европската ризница;
• Да испрати делегации на писатели, уметници, интелектуалци во европски метрополи, медиуми и културни институции;
• Да организира европска турнеја со изложби, концерти и проекции, со мотото: „Македонскиот јазик не ја дели Европа. Тој ја зближува.“

3. Активирање на дијаспората

Македонската дијаспора е најголемото неискористено лоби во Европа. Десетици илјади Македонци живеат во Германија, Шведска, Франција, Швајцарија, Австрија и Холандија. Тие може да:

• Пишуваат до европратеници;
• Организираат настани, петиции и медиумски акции;
• Бараат средби со локални пратеници и новинари;
• Споделуваат сведоштва за сопствениот идентитет, како жива потврда на постоењето на македонскиот идентитет.

4. Вклучување на граѓаните

• Институциите и училиштата може да организираат јавни предавања, настани и иницијативи за афирмација на јазикот;
• Граѓанскиот сектор и медиумите може да креираат содржини – видеа, мемиња, подкасти, кратки документарци (на тема „Македонскиот јазик – европска вредност“).
• Секој граѓанин може да се вклучи: со едно писмо, еден пост, една донација или едно учество на настан.

Контакти на поддржувачи

Matej Tonin (Словенија, EPP)
Group of the European People’s Party (Christian Democrats)
matej.tonin@europarl.europa.eu

Thijs Reuten (Холандија, S&D)
Group of the Progressive Alliance of Socialists and Democrats in the European Parliament
thijs.reuten@europarl.europa.eu

Thomas Waitz (Австрија, Greens/EFA)
Group of the Greens/European Free Alliance
thomas.waitz@europarl.europa.eu

Dan Barna
Renew Europe Group
dan.barna@europarl.europa.eu

Andreas Schieder
Group of the Progressive Alliance of Socialists and Democrats in the European Parliament
andreas.schieder@europarl.europa.eu

Șerban‑Dimitrie Sturdza
European Conservatives and Reformists Group
serban.dimitrie.sturdza@europarl.europa.eu

Željana Zovko
Group of the European People’s Party (Christian Democrats)
zeljana.zovko@europarl.europa.eu

Irena Joveva
Renew Europe Group
irena.joveva@europarl.europa.eu

---

Шаблон за е‑пошта / порака

Letter to Supportive MEPs (Pro-Macedonian Identity)

Subject: Thank You for Standing Up for the Macedonian Language and Identity

Dear [MEP Name],

I am writing to express my deep gratitude for your principled stance during the vote on the European Parliament’s 2025 Progress Report on North Macedonia. Your support for the inclusion of references to the Macedonian language and identity was not only a vote for truth, but also a powerful stand for European values, diversity, and cultural dignity.

Your position is especially meaningful at a time when symbolic and political recognition of national identities is increasingly challenged by geopolitical pressures. In a climate where compromise often prevails over conviction, your voice stood out.

Please know that the people of Macedonia – and Macedonians living across Europe – saw and appreciated your vote. You gave visibility to those who often feel invisible. You reminded us that solidarity still exists in Europe.

We hope to continue this dialogue and partnership in the future. If you are interested in hearing from Macedonian academics, artists, or civic organizations working to preserve our language and culture, we would be honored to facilitate such connections.

Thank you again for your courage.

With sincere respect,
[Your Name]
[City/Country]
[Contact email, optional]

2. Letter to MEPs Who Voted for the Amended Report (Omitting “Macedonian”)

Subject: A Question of Values: Why Did You Vote to Erase the Macedonian Identity?

Dear [MEP Name],

On July 9, 2025, the European Parliament voted in favor of a version of the Progress Report on North Macedonia that removed all references to the Macedonian language and identity. As one of the MEPs who supported this amended version, I ask you with genuine concern: why?

The original draft of the report included a simple acknowledgment of the Macedonian identity and language – a fact recognized by international institutions and fundamental to our people’s dignity. The removal of that recognition, under pressure from two member states, sets a dangerous precedent. It signals that identity is negotiable, and that cultural erasure can be tolerated in Europe.

Is this the message the European Union wants to send to its citizens and candidate countries?

We, as Macedonians, do not ask for privilege. We ask for fairness. Our language is not a threat. Our name is not a bargaining chip. Our existence should not be subject to vetoes or silence.

I hope you will take time to reflect on this decision and consider how it aligns with the core values of the Union you represent – democracy, human dignity, and respect for minorities.

Sincerely,
[Your Name]
[City/Country]
[Contact email, optional]

---

Ова не е прашање на политика – ова е прашање на иднината, достоинството и самопочитта. Македонија не треба да се моли за прифаќање. Таа треба да се изрази – гласно, достоинствено, европски.

Што можеме да направиме сите ние?

На социјалните мрежи сè почесто се појавуваат коментари од типот: „Абе што не интересира што мислат во ЕУ, ние си знаеме кои сме!“

Тоа, според нас, е погрешен пристап.

Она што го постигнаа Бугарија и Грција е резултат на систематско лобирање, активна пропаганда и вешто политичко влијание. Успеаја да убедат 461 европратеник да гласаат за документ што го брише македонскиот идентитет. А голем дел од тие пратеници, реално, немаат ниту основни познавања за Македонија, ниту историски контекст за регионот.

Можеме само да претпоставиме како изгледало гласањето кај некои од нив:
„За кого беше ова?“
„Немам поим, ама ако Грција го бара тоа, мора да им веруваме – тие се сериозни, филозофска нација од памтивек.“
И – клик.

Ова не е борба што може да ја води само државата. Ова е борба што мора да ја водиме сите ние. Без разлика дали живееме во Кичево или Келн, дали сме ученици, уметници, готвачи или пензионери. Ако се чувствуваме како Mакедонци, мораме да се бориме за јазикот, за културата, за достоинството. За правото да постоиме.

Не се бара многу. Се бара само да не молчиме.

✔ Напиши писмо

• До европратеници кои гласале „за“ бришењето. Барај објаснување.
• До оние кои гласаа „против“ – заблагодари се. Така се гради сојузништво.
• Писмата не мора да бидат долги. Само искрени. Секоја порака е битна.

✔ Потпиши и сподели петиција

• Создај онлајн петиција со барање за враќање на референците за македонскиот јазик. Потпиши ја.
• Сподели ја на социјалните мрежи. Повикај пријатели, роднини, дијаспората.

✔ Придружи се на кампањата #MacedonianLanguageMatters

• Објави видео или пост каде зборуваш или читаш на македонски. Кратко. Лично.
• Употреби хаштаг: #MacedonianLanguageMatters, #EUpretends, #SpeakUpForMacedonian.

✔ Контактирај медиуми

• Пиши до редакции: локални и европски. Барај известување, пишување за случајот.
• Испрати писмо до уредниците на портали, радија, телевизии.

✔ Организирај настан

• Мал поетски настан, изложба, читање – во училиште, библиотека, парк.
• Темата е јасна: постоењето на македонскиот јазик како културна вредност.
• Не чекај институциите да реагираат. Иницијативата си ти.

✔ Помогни со знаење, креативност, мрежи

• Ако си дизајнер, направи визуелна порака. Ако си програмер, креирај сајт.
• Ако имаш следбеници, искористи ја платформата.
• Ако имаш роднина во дијаспората, вклучи го.

Идентитетот не се брани само во Брисел. Тој се брани во секој збор што ќе го напишеме. Во секој пост што ќе го споделиме. Во секој глас што ќе го кренеме.

Македонскиот јазик не може да биде избришан – сè додека има кој да го зборува.

Заклучок: време е за постојана кампања

Извештајот на Европскиот парламент од 9 јули 2025 не е само обична политичка епизода. Тоа е сигнал, јасен и гласен, дека идентитетските прашања не само што се дел од преговорите – туку може да бидат услов за прогрес или изговор за блокада.

Овој случај не е изолиран. Слични потези гледаме и во односот кон Молдавија (со наметнувањето на „романскиот“ јазик), Босна (со проблематизирањето на „босанскиот“), па дури и Украина (каде некои земји сè уште ја проблематизираат употребата на украинскиот во мултиетнички контекст). Но, само Македонија досега ја почувствува тежината на колективно бришење од документ на Европскиот парламент.

Затоа, Македонија мора да изгради стратегија која не завршува со една нота до Брисел. Потребна е постојана, професионално водена, културно и политички силна кампања за афирмација на македонскиот јазик и идентитет во Европа. И таа кампања не смее да зависи од изборен циклус, партија или министер.

Таа мора да вклучува:

• Долгорочни партнерства со европратеници и медиуми;
• Инвестирање во културна дипломатија: книжевност, уметност, филм, музика;
• Активна дијаспора, локални заедници, млади амбасадори на јазикот;
• Соработка со меѓународни организации кои го штитат културното и јазичното наследство.

Македонија има што да каже. Но уште поважно – има право да го каже тоа на свој јазик.

---

Арно.мк се вклучува во оваа борба – преку информации, акции, кампањи и отворена платформа за сите што сакаат да придонесат. Секоја идеја, секоја акција и секоја порака е добредојдена.

Европа повторно ќе нѐ слушне – на македонски јазик!