Контрапункт

147

ПРОТИВ ГЕБЕЛС!

27.03.2007

Кога гледам колку безочно и пропагандистички новинарите и политичарите морализираат и манипулираат со сликите на стварноста, ми доаѓа на ум разликата меѓу детето и адолесцентот, за која зборува Фројд. Според него, детето не го меша светот на своите игри со стварноста, за разлика од адолесцентот, кој верува во своите претстави. Следејќи ја аналогијата, на таа скала на регресија би можеле да го придодадеме политичарот/новинар кој ем верува во своите игри како во стварност, ем манипулира со перцепциите на другите, ем одвратно морализира, како во случајот со “разузданите” адолесценти што се снимаат со мобилни телефони.
Уште во триесеттите години на 20 век, Рудолф Арнхајм, големиот теоретичар на културата, предвиде дека човечкото суштество ќе ги испомеша сетилно согледаниот свет со мисловно интерпретираниот свет и дека гледањето ќе се претвори во разбирање. Арнхајм напиша дека “телевизијата ќе биде еден од најтешките испити за нашето осознавање. Таа ќе ни го збогати духот, исто онолку колку што ќе го умртви”.
Современите медиуми, значи, играат токму во хаотичниот простор помеѓу гледањето и знаењето, помеѓу гледањето и разбирањето. Во диктатурата се служат со цензура; во демократијата - со манипулација. Ако тоталитаризмот спроведуваше “цензура”, сега ни се случува сензура, како што вели Бернард Ноел, одземање на смислата, тортура на “сенсот”.
Современикот на Арнхајм, големиот и несреќен полски писател Бруно Шулц, во 1934 година го изложи својот концепт на манекенот. Доаѓа време на ликови без густина и карактер, вистински морални ништожници. Стварноста ќе стане тенка како новинска хартија и во сите пукнатини ќе зрачи со својата имитативност. Доаѓа друга генерација суштества, евтини кукли. Суштества заглавени во мономанијата на духот. Човекот е деградиран на улога на манекен. Маѓепсан е со безвредноста, евтиноста, шупликавоста.
Како Гебелс да ја навести нашата епоха, со своите политичко-маркетиншки стратегии: “Не зборуваме за да кажеме нешто, туку за да постигнеме одреден учинок”. Целата современа политичка сцена, на чело со ЕУ-манекените (и нормално, со нашите политички кукли, на опашката од карневалската процесија) наликува на банда мрсулковци построени пред дијаболичниот учител на политиката сфатена како пропаганда (а и самата ЕУ, додуша во една мошне разблажена и испрана варијанта, наликува на хитлеровските фантазии: пак ја имаме светоста на Европа како ариевска тврдина, пак имаме ксенофобија и доминација на начелото “крв и почва” кое предизвикува “мек” фашизам спрема малцинствата /во Грција и Бугарија, на пример/, пак имаме закани од варварите и потрага по проширен империјален простор...).
Но, за да не заглавуваме во погрешна тема и за да излеземе од јаловите апокалиптични споредби, ќе изложам интересен пример за медиумско образование, она што нам ни треба неспоредливо повеќе од верско образование, на пример.
Станува збор за проект спроведен во едно од најпроблематичните и најсиромашните јавни училишта во Лос Анѓелес (опишан во книгата “Слободна култура” од Лоренс Лесиг). Откако учителите сфатиле дека “класичните образовни методи” немаат никаков ефект врз учениците, на помош дошле професионалците од Институтот за мултимедиумска писменост. Тие воспоставиле програма која на децата им овозможила со помош на филмот да го изразат она што најдобро го познаваат - насилството и огненото оружје. Таквиот тип настава доживеал невиден успех: учениците не можеле да ги истераат од училиште! Со помош на едноставни алатки, собрани од Интернет, децата учеле како да ги спојуваат сликата, тонот и текстот. Медиумот со кој работеле, како и блиската тема, создале мошне висок степен на експресивност, тешко остварлив во исклучиво “текстуалното” или вербално образование. Учителите сфатиле дека образованието во прв ред треба ги учи децата како да ја конструираат мислата, а не само механички да научат да читаат и пишуваат. Еден од мултимедиумските учители објаснува:
“Намерата ни е на учениците да им покажеме начин на којшто ќе можат конструктивно да мислат. Ако им дадете само текст, ништо нема да направат. Зашто не умеат. Земете го, на пример, Џони, кој може да погледне видео, да изигра некоја видео-игра, да исцрта графити по ѕидовите... Единственото што не може е да го прочита вашиот текст. И вие му велите: “Џони, ти си неписмен, сè што правиш е безначајно.” Тогаш Џони има избор: може да ве отфрли вас или себеси. Ако егото му е барем малку здраво, тој ќе ве отфрли. Но, ако наместо тоа вие кажете: “Со сите овие работи кои умееш да ги правиш, ајде нешто да создадеме: отсвири ми нешто за што мислиш дека ќе ја долови темата за која зборуваме, или покажи ми слики, или просто насликај ги.” Значи, не само да се даде камера и низ забава да се прави филм, туку да му се понуди на детето да ги земе сите елементи што ги разбира, кои се негов јазик, за врз основа на тоа да може да “конструира смисла” за некоја тема. Тоа на децата им дава голема сила. Она што потоа се случува, се случувало отсекогаш: тие се судираат со сопствената самосвест: “Имам потреба ова да го објаснам и затоа морам нешто да напишам.” И како што еден од наставниците ни рече, потоа учениците преправале еден пасус по пет, шест, седум пати, сè додека не го напишат како што треба. Зашто тоа им е потребно. Имало причина. Имале потреба нешто да кажат, наместо само да скокаат низ вашите обрачи. Морале да се послужат со јазикот што не го знаеле добро. Но, најпосле ја сфатиле сопствената моќ употребувајќи го овој јазик.”
(триделниот текст завршува следниот вторник)