Во Македонија не управуваме со отпадот – тој управува со нас. Ни го загадува воздухот, ја уништува почвата, се разлева низ реките и на крајот не труе нас самите. Наместо стратегија и визија, имаме практики од минатиот век. Наместо почит кон природата – имаме игнорирање на нејзините предупредувања. Но има луѓе кои размислуваат поинаку.
Ивана Дракулевска од движењето „Зелен Хуман Град“ во неодамнешно видео интервју даде остар, но прецизен пресек на македонската реалност и понуди јасни, проверени решенија.
Слушнете го целото интервју со Ивана Дракулевска за да дознаете повеќе за решенијата што ги предлага Зелен Хуман Град.
Управување со отпад Селектирање и рециклирање за Македонија без депонии„Ние, Зелен хуман град сме против депонирање на отпад и целиот тој начин на управување со отпад. Тоа не може ни да се нарече управување со отпад – не управуваме со него, само го пикаме под чергиче, под земја. Ова секако дека ни ја загадува почвата, без разлика колку е изолирано од населени места, бидејќи не е одржливо на долг план. Нема да ни остане простор каде да го закопаме. Среќа има подобар начин.“ Слушнете ја Ivana Drakulevska во видеото 👇
Posted by ЗЕЛЕН ХУМАН ГРАД on Thursday, April 24, 2025
Ги сумиравме заклучоците од видеото во една прегледна табела:
| Проблем | Решение |
|---|---|
| Загадување од депонии: Депонирањето на отпад ја загадува почвата, водите и воздухот, особено преку горење во објекти како „Дрисла“. | Стоп за депонирање: Промовирање циркуларна економија каде отпадот се враќа во употреба, со фокус на спречување на создавање отпад и рециклирање. |
| Неодржливост на депониите: Закопувањето отпад не е долгорочно решение, ресурсите се исцрпуваат, а просторот за депонии се намалува. | Визија за нула отпад: Следење на практиките од развиените земји со акцент на спречување на создавање отпад и реупотреба на ресурси. |
| Органски отпад (над 60% од комуналниот отпад): Останува во контејнери, испушта метан, предизвикува пожари на депонии и ја загадува почвата. | Компостирање: Поставување дисперзирани компостари во секоја општина за производство на органско ѓубриво, намалувајќи го органскиот отпад и потребата од увоз на ѓубрива. |
| Недостиг на селекција на отпад: Отпадот не се селектира редовно, што го отежнува рециклирањето и зголемува обемот на депониите. | Селекција на отпад: Воведување контејнери за селекција во сите општини, задолжителна селекција дома (како во Берлин или Грција) и едукација за граѓаните. |
| Економска загуба: Комуналните претпријатија не ја искористуваат вредноста на рециклираниот отпад, а трошат пари за увоз на ѓубрива. | Економска добивка од отпад: Продажба на селектиран отпад (хартија, стакло) на фирми за рециклирање и локално производство на компост за профит и заштеда. |
| Ниска еколошка свест: Граѓаните не селектираат отпад и не се доволно едуцирани за управување со отпад. | Масовна едукација: Кампањи за подигање на свеста, инспирирани од примерот на Љубљана, каде за 4-6 години селекцијата пораснала од 30% на 68%. |
Против депонирањето: отпадот не се „управува“ со закопување
Зелен Хуман Град има јасна визија: стоп за депонирањето како начин на „управување“ со отпад. „Тоа не може ни да се нарече управување со отпад, бидејќи само го буткаме под тепихот, го закопуваме под земја“, вели Дракулевска. Депониите не само што ја загадуваат почвата, туку се неодржливи на долг рок. „За 50 години од сега, ќе останеме без ресурси“, предупредува таа.
Наместо линеарен модел – каде црпиме ресурси, правиме производи, ги фрламе и ги закопуваме или гориме – Зелен Хуман Град предлага циркуларна економија.
„Можеме да го вратиме ресурсот од отпадот назад во економијата, да направиме нов производ од веќе постоечкиот отпад“, објаснува Дракулевска.
Органски отпад: од проблем до решение
Еден од клучните проблеми е органскиот отпад, кој сочинува над 60% од комуналниот отпад во Македонија. Овошни лушпи, остатоци од храна, тревна маса – сето ова завршува во контејнери или депонии, испуштајќи метан и предизвикувајќи пожари. Решението? Компостирање.
„Можеме целосно да го елиминираме органскиот отпад со дисперзирани компостари во секоја општина“, предлага Дракулевска.
Од овој отпад може да се произведе органско ѓубриво – компост, кое локално би се користело за паркови и земјоделство, намалувајќи ја потребата од увоз на ѓубрива.
Селекција: клучот за рециклирање
Откако ќе се елиминира органскиот отпад, останатиот отпад – пластика, хартија, стакло – мора да се селектира. „Во Берлин или на грчките острови, нема каде да фрлиш мешан отпад. Уште дома мора да го селектираш“, вели Дракулевска. Стаклото, на пример, може бесконечно да се рециклира, а хартијата до седум пати без губење на квалитетот. Селектираниот отпад има и економска вредност – фирмите за рециклирање плаќаат за него, што може да донесе профит за комуналните претпријатија.
Но, во Македонија, селекцијата е ретка и инцидентна. „Јавните комунални претпријатија мора веднаш да започнат со стратегија за поставување контејнери за селекција“, нагласува Дракулевска. Со правилна селекција, потребата за депонии би се намалила драстично.
Љубљана како пример: чиста за четири години
Дали е ова возможно во Македонија? Примерот на Љубљана дава надеж. Во 2002 година, Словенија започнала кампања за селекција на отпад. За само четири до шест години, процентот на селектиран отпад пораснал од 30% на 68%. „За четири години можеме и ние да станеме втора Словенија – една од најчистите европски држави“, вели Дракулевска. Потребна е само волја, едукација и инвестиција во инфраструктура.
Зошто да почнеме сега?
Отпадот не е само еколошки проблем – тој е и економска можност. Со компостирање и рециклирање, Македонија може да заштеди пари, да создаде нови работни места и да ја подигне еколошката свест. „Треба само да се обидеме, да дадеме сè од себе и да видиме до каде можеме да стигнеме“, заклучува Дракулевска.
Зелен Хуман Град нè повикува да престанеме да го „пикаме отпадот под чергиче“ и да почнеме да го гледаме како ресурс. Дали сме подготвени да ја прифатиме оваа визија за почиста и одржлива Македонија? Сега е време да дејствуваме.