|
Фрагменти од
дискусијата на конференцијата Постколонијалната
критика и разбирањето на Балканот,
Скопје, 7 Јули 2003 година
По излагањата на
учесниците на конференцијата,
следуваше можеби најинтересниот дел,
сесијата прашања и одговори со
Спивак, во која таа одговараше на
сите поставени прашања и забелешки,
ги коментираше ставовите изнесени во
некои од текстовите, и се обидуваше
да ја контекстуализира својата мисла
ЕЛИЗАБЕТА ШЕЛЕВА: Би
сакала да проговориме нешто повеќе
за дијаспоричниот интелектуалец, за
неговиот културен, интелектуален и
егзистенцијален немир, за женскиот
труд како нулти степен на Балканот,
за проблемот на апликативноста или
за прашањето на примената на
субалтерната херменевтика во
македонскиот културен и академски
контекст, облиците и видовите на
примената на овој модел овде. Би
сакала да кажам уште нешто а пропос
Балканот а пропос еден синдром кој го
викаат "филозофија на паланка" а
кој токму во врска со оваа расправа
за субалтерноста можеме да го
начнеме. Има разлика мегу
провинцијалноста и субалтерноста
затоа што провинцијалноста не е
географски, туку ментален поим, тоа е
неспособност да се надмине првата
тараба, првата ограда на сопственото
јаство, на таа некоја себност која е
самодопадлива, арогантна, преполна
со нарцизам кон себе и таа е многу
различна од вистинската
субалтерност, од тој страдалнички,
жртвен и спречен дискурс на
субалтерноста.
ГАЈАТРИ СПИВАК: Вистина е она
што Елизабета Шелева го рече за
дијаспорниот интелектуалец (иако не
за сите дијаспорни интелектуалци во
елитните институции во САД, во
Западна Европа и т.н.), зашто тоа се
оние луѓе кои всушност ги започнаа
постколонијалните студии и за што
всушност и самата се борев од првиот
ден. Ми се чини дека е бескорисно тоа
да се утврди само во смисла на она што
е во основа европска теорија; во
случајов тука е и марксизмот на
Бенгал - јас доаѓам од Западен Бенгал
кој има непрекината левичарска влада
речиси од 1967 година (само со една мала
пауза) во наводната мултипартиска
демократија каде што централната
влада не е на левицата. Јас не го
сакам зборот дијаспора и секогаш го
употребувам зборот мигранти, а не
дијаспора. Не им припаѓам на овие
класни поделби, а дијаспоричните
интелектуалци од горната класа во
елитните институции го имаат земено
зборот дијаспора од
"Александрискиот кодекс" и тоа
на еден нефер начин - беше неопходно
да се преведува Библијата, бидејќи
Евреите веќе самите не можеа да ги
прочитаат сопствените текстови и
така концептот на дијаспората се
исполни со срам заедно со идејата за
божјата пресуда. Јас сум атеист, но од
друга страна можам да ги прочитам
овие трансцендентални текстови,
додека таканаречените
"критичари" кои што имаат
нагорна класна мобилност неправедно
ги користеа. Друг збор кој е
неправилно користен е зборот егзил,
затоа што да се биде протеран на
извесен начин претставува
привилегија што со себе носи
политичка чест. Евроцентричната
економска миграција не треба себеси
да се смета дека е во егзил. Имам
право да говорам и за сопственото
искуство пред да дојдам тука во
Македонија, многумина од вас знаат
дека имав големи тешкотии со визата
па како да ја чувствував дијаспората
која како да велеше: "Јас сум во
голема неволја, затоа што сум
културно маргинализирана". Целиот
овој контекст - "гласот на
дијаспората", или таканаречениот,
"егзилен глас", е нешто што треба
да се преиспита. Користењето на
добрите нешта за постколонијалната
теорија значи таа да не личи повеќе
на својата провиниенција, да не ја
казнуваме теоријата (пред неколку
дена еден британски левичар ми
подаде рака и ми рече дека
деконструкцијата ја уништила
работничката класа. Му се насмеав и
му одговорив; "Не, капитализмот ја
уништи работничката класа, а не
деконструкцијата") и да не
цензурираме одредени групи луѓе кои
имаат одредени права и можности. Што
се однесува на субалтерноста (како
што сите добро знаат), текстовите на
Грамши, на пример, мораа да бидат
цензурирани, бидејќи Грамши беше во
затвор (тој прв го користеше зборот
"субалтерно") и не можеше
одредени термини да употреби
директно. Тој зборува и за јужните
прашања во Италија, бидејќи е од
Сардинија, и го иницира и
сардиниското прашање и сфати дека
логиката на капиталот не може да
објасни сè. Тука е местото каде
што концептот на субалтерноста се
раѓа - како луѓе што немаат директен
пристап кон трудот, кон
"ослободениот труд" (го цитирам
Марксовиот термин), значи кон трудот
ослободен од капитализмот.
Субалтерноста не се однесува на
страдањето на една душа, туку се
однесува на немањето директен
пристап кон социјалните линии на
мобилноста. Од администрацијата на
Рудолф Џулијани, како градоначалник
на Њујорк, бездомниците на
тротоарите, наспроти "мојот"
факултет - станаа субалтерни. Никој
не сака да остане субалтерен. Тие се
на пат да се ослободат себеси од
ситуацијата, иако ваквата ситуација
има малку заедничко со она што со
право го нарекувате провинцијално и
провинцијализам. Кога не можете да се
оддалечите од сопствената судбина,
како класична судбина. Ова е голем
проблем во светот. Само оние од
метрополите одат насекаде, а сите
мигранти, сите неродени Американци,
или Британци, или Французи, тие одат
само во својот атар, поради
провинцијализмот. Ова го користи
меѓународното цивилно општество за
да го експлоатира остатокот од
светот, така што овој
провинцијализам е болест.
СУЗАНА МИЛЕВСКА: Кога се зборува
за проблемите на полот на Балканот,
на некој начин многу елеганто се
избегнува прашањето на вишокот на
вредноста, на нееднаквата размена, на
пренесувањето, на шверцувањето тела
и субјекти; се инсистира само на
телото, а не на неговиот однос со
средината, значи, на еден начин
феноменолошкиот пристап кој не
случајно е прифатен од машките
феминисти и кои со тоа го изнашле тој
невин начин да го допрат прашањето на
полот, а да не примат ништо за
возврат.
ГАЈАТРИ СПИВАК: Навистина е
болест нечувствителноста кон родот,
затоа што родот нема никогаш ништо
заедничко со жените. Родот е многу
поширока категорија и постои
нечувствителност кон него. Знаете ли
каков е јазикот на другите критичари?
Дури и јазикот на нивните тела ви
кажува дека всушност тие имаат
проблем. Сталинизмот исчезна, но
"момчињата" се уште се тука!
Нечувствителноста кон родот е
болест, а родово ослободениот
дискурс е симптоматичен. Тоа е
болест, симптом што трае многу
подолго од феминизмот, и ја сочувува
хиерархијата на општеството со ниска
температура. Тоа е болест со која
општеството живее и за разлика од
војната не е нешто од што умираат
културите, туку живеат болни при што
"момчињата" остануваат.
Теоријата која нема ништо заедничко
со фактот дека родот е најголемата
институција која ги задржува
културата и политиката, така што тоа
не е прашање на жените, не е прашање
на домородците, туку е прашање на
коректна анализа на историјата на
светот. Од таа гледна точка би сакала
да кажам дека поделбата на родови е
социобиолошка болест.
РОБЕРТ АЛАЃОЗОВСКИ: Кога ве
читав, не само вас, туку и Баба, цело
време ми доаѓаше идеја дека всушност,
ситуацијата на Балканот, може, а и
пожелно е да се чита преку
таканаречениот постколонијален
дискурс. Поаѓајќи од тие читања, а
наоѓајќи и референци и кај текстови
на Едвард Саид и други
постколонијални теоретичари, дојдов
до сознание кои би биле тие т.н.
моменти на идентичност меѓу
постколонијалната, но воедно и
колонијална ситуација на Балканот и
она што како искуства го имаат т.н.
земји од третиот свет. Ако можеме да
бидеме доволно искрени и го видиме
т.н. Запад или според политички
курентната синтагма интеграцијата
во евроатлантски структури, односно,
станување на дел од таканаречената
западна цивилизација, на
меѓународното друштво на народите,
ќе видиме дека, всушност, она што се
наметнува на Балканот е токму тоа што
колонијалните мисионери го
спроведуваа во Азија и Африка. Се
наметнува стекнување идентитет,
прифаќања на правилата меѓутоа преку
тотално негирање на Другиот, негово
пежоративно сместување во
контингентноста на негативните
термини. Ако сака Другиот да стекне
позитивно признаен идентитет и да
стане дел од Нас мора да се откаже од
сопствената себност, и да се
преобрати во нашата, онака како што
наложуваме Ние. Друг момент преку кој
може да се чита особено делото на
Спивак на Балканот е преку интересот
за марксизмот, кој како дискурс ние
на Балканот целосно го потиснавме, а
ако нешто се случи во овој
транзиционен период тоа беше токму
борбата за узурпација на вишокот на
вредноста, и особено може да се
зборува за експлоатираноста на
женскиот труд.
СПИВАК: Кога почнавме да
зборуваме за постколонијализмот,
пред да напишеме и објавиме нешто,
мислевме на места како Алжир,
Нигерија, Индија, кои биле ослободено
од колонијализмот на една нација и
кои на извесен начин биле
постмонополистички капиталистички
колонии. Зборот постколонијално го
употребивме иронично, за да го
означиме падот. Она што го спомена
Шелева дека деколонизација е момент
кога независноста е стекната во
класично националноослободителни
војни, тоа не е она што го гледаме
сега. Како гранична линија можеме да
ја земеме 1947 година. Од значајните
настани можеме да ги земеме, не само
воспоставувањето на Светската банка
и на Меѓународниот монетарен фонд,
туку и на Општиот договор за тарифа и
трговија и тоа е она што
меѓународното граѓанско општество
денеска го изведува, зборувајќи за
еден изедначен терен за игра и тоа по
смртта на меѓународниот комунизам.
Што се однесува до културната страна
на дијаспората, иако во случајов би
можела да зборувам за Индија и тоа
многу силно, бидејќи и самата сум
Индијка, можам да кажам ние сме
најбогатото малцинство во САД. Во
Британија нашата ситуација е
поинаква. Сакам да кажам дека
повеќето од нас се впуштаат во
политиката, па станаа членови на
Републиканската партија, а лично,
иако не сум државјанка на САД,
неодамна добив известување од
Републиканската партија дека сум
"придружен републиканец", затоа
што моето име е индиско. Ова можев да
го очекувам, затоа што во Пописот се
декларирав како Индијка и моето име е
Спивак па затоа можев да видам вакви
ужасни нешта кои Републиканската
партија им ги кажува на своите
членови. Овој документ го имам и
наскоро ќе го објавам во интервју.
ОБРАД САВИЌ: "Не сум доволно
образована за да бидам
интердисциплинарна, но можам да
кршам правила", ве цитирам за да ве
прашам за какви правила станува збор,
како и за тоа што мислите за
доктрината Монро, како предисторија
на манифестот Судбина, како и за
патриотските дела на Буш.
СПИВАК: Овие се многу лесни
прашања. Дисциплинската обука значи
градење на знаење за одреден предмет.
Мојот мошне драг пријател Р. Хофман,
значаен поет и добитник на
Нобеловатаа награда за хемија во 1991
година, еден ден ми рече (додека
седеме на едно предавање во
Питсбург): "Гајатри, ти гледаш луѓе.
А јас гледам молекули!" Тоа беше
претерано; се разбира дека тој се
шегуваше. Станува збор за
дисциплинската обука. Тоа е
епистемска обука која ве подучува
како да изградите објект на знаење.
Оние дисциплини во кои имам
зачекорено, а во кои немам
дисциплинска формација (како што се
филозофијата, економијата, особено
развојната економија), во нив напорно
се обидувам да зборувам со
практичарите за да знам дека кршам
правила! На пример, Кант го читам
антрополошки, иако тој самиот би го
мразел тоа или развојната економија
ја читам на начин за кој знам дека
основачот тоа не би го сакал. Значи,
како да им се пикнам под кожата на
луѓето, за да можам да ги прекршувам
правилата.
За забелешката на говорот што
претседателот Буш го одржа во Перл
Харбур и во Ница јас добив награда за
најдобар став и ми ја врачи човекот
кого Буш го наименува во својот
Мировен Институт. Многу сум горда на
таа награда, која е последица на
мојата забелешка, затоа што на
некаков начин ја удрив другата
страна. Академските интелектуалци
постојано креваат врева за војната,
но ова доволно ги вознемири за да ми
оддадат признание (зборував за
самоубиственото бомбардирање), но
нема да навлегувам во тоа. Значи, тоа
го подразбирам како кршење на
правила. Што се однесува до
манифестот "Судбина", за
преродбата во Европа што Дерида и
Хабермас ја потпишаа, заплашувачко е
она што произлегува од крајот на
расправата: Големите нации на Европа
имаат империјално искуство, и уште
повеќе тие, исто така, имаат искуство,
од перспектива на истребените, од
определена рефлексивна дистанца па
оттука започнаа со идејата на
надворешната политика од која
произлегува надеж за светот кој
станува припитомен. Бегалците и
имигрантите немаат никаков свет
надвор. Ова е одговор на манифестот
"Судбина" според кој светот мора
да заврши со добри Американци. Она
што го имаме сега, тоа е новиот
светски поредок.
|
